راهنمای انتخاب بهترین کاغذ آبرنگ

انتخاب کاغذ آبرنگ یکی از چالش هایی است که هنرجویان هنگام نقاشی آبرنگ با آن مواجه هستند. زیرا مقوا آبرنگ از لحاظ گرماژ، بافت، نوع ساخت و غیره انواع مختلفی دارد که هنگام خرید باید به آن ها توجه کنیم و کاغذ مناسب با تکنیک خود را انتخاب کنیم. به طور کلی شناخت لوازم مورد استفاده در نقاشی با هر تکنیکی از الزامات شروع کار است. و در نقاشی آبرنگ نیز مهمترین ابزار کاغذ است. پس در این مطلب همراه من باشید تا به طور مفصل نکات مختلف را توضیح دهم.

گرماژ مقوا آبرنگ

همانطور که میدانید گرماژ کاغذ یکی از مهمترین فاکتورها در تعیین کیفیت کاغذ محسوب می‌شود. گرماژ کاغذ یعنی جرم کاغذ با واحد گرم در سطح کاغذ با واحد متر مربع.  به عنوان مثال وقتی گفته می شود کاغذی با گرماژ 100 بدین معنی است که یک متر مربع از این کاغذ دارای جرمی برابر 100 گرم می باشد. واحد گرماژ (g/m²) GSM است، که مخفف grams per square meter می‌باشد. هرچه کاغذ یا مقوایی گرم بالاتر باشد، کیفیت، استحکام و قیمت آن بیشتر خواهد بود. کاغذ مناسب آبرنگ معمولا بین 180 تا 400 گرم وزن دارد. اما گاهی کاغذ هایی با گرماژ 850 هم ممکن است پیدا شود. گرماژ مقوا آبرنگ بیشتر از نظر تکنیک اجرایی اهمیت دارد. اگر از تکنیک خیس در خیس در نقاشی آبرنگ زیاد استفاده می‌کنید، کاغذ‌های با گرماژ پایین دچار تغییر فرم می‌شوند و نیاز به شاسی کشی دارند. برای نقاشی آبرنگ حرفه‌ای، کاغذی که تحمل آب و ترکیب رنگ زیاد را داشته باشد باید از 300 گرم به بالا باشد. چون کاغذ آبرنگ هر چه گرم بالاتر باشد آن کاغذ مقاومت بیشتری در برابر آب دارد و در واقع قدرت جذب آب بیشتری دارد در نتیجه کمتر موج یا تاب برمیدارد. البته کاغذ‌های 300-400 گرم دست ساز 100٪ کتان قیمت زیادی دارند، پس برای شروع آموزش آبرنگ بهتر است از کاغذ‌های ارزان آبرنگ استفاده کرد و کاغذ را شاسی کشی کرد.

بافت کاغذ آبرنگ

میزان فشار وارد شده در طول عملیات فشرده سازی انواع بافت کاغذ آبرنگ را مشخص می کند. فشار کم باعث ایجاد فضای خالی بیشتر میان الیاف کاغذ میشود که اجازه ی نفوذ آب را به عمق بیشتری از الیاف می دهد. بر عکس هر چه فشار وارده به کاغذ بیشتر باشد فضای خالی کمتر و در نتیجه نفوذ آب کمتری خواهیم داشت. به طور کلی بافت مقوا آبرنگ به سه دسته تقسیم میشود. کاغذ هات پرس یا پرس گرم یا HP که مقوایی با فشار زیاد است. کاغذ کلد پرس یا پرس سرد یا NOT که مقوایی با فشار متوسط است. و کاغذ راف که مقوایی با فشار کم است.

مقوا آبرنگ هات پرس

رنگدانه های آبرنگ در کاغذ هات پرس تا عمق کمتری نفوذ میکنند و بیشتر روی سطح کاغذ میمانند. این ویژگی باعث میشود اشتباهات نقاشی راحت تر از سایر کاغذ ها از روی سطح پاک شود. تراکم مقوا هات پرس به این دلیل که تحت فشاربالایی قرار می گیرد بسیار زیاد است و سطح صیقلی و صاف دارد پس برای کارهای بسیار ظریف و نشان دادن جزییات صورت و پرتره مناسب است. و میتوان گفت کاغذ آبرنگ هات پرس مناسب نقاشی با سبک رئالیسم، فتورئالیسم و هایپررئالیسم است. ضمنا لایه گذاری روی سطح خشک شده رنگ ها یعنی تکنیک خیس در خشک یا حتی زدن ورنی مایع ممکن است باعث پاک شدن لایه خشک زیری شود پس توصیه نمیشود. این نوع کاغذ بیشتر مناسب کار با مرکب، اکولین و گواش است و در آبرنگ نیاز به مهارت بیشتر دارد چون کنترل رنگ بر روی مقوا آبرنگ هات پرس سخت تر از سایر کاغذ ها است. ضمنا بافت دانه ای رنگدانه در این نوع مقوا دیده نمیشود.

کاغذ آبرنگ راف

رنگدانه های آبرنگ در کاغذ راف تا عمق زیاد نفوذ میکنند. این ویژگی باعث میشود اشتباهات نقاشی به سختی از روی سطح پاک شود. تراکم مقوا آبرنگ راف به این دلیل که تحت فشار خیلی کمتری تولید میشود کم است و سطح کاملا زبر و خشن دارد پس اصلا برای اجرای جزییات و نقاشی به سبک هایپررئالیسم کاربرد ندارد. اما مقوای بسیار مناسبی برای اجرای تکنیک خیس در خیس در آبرنگ است. لایه گذاری روی سطح خشک شده رنگ ها یعنی تکنیک خیس در خشک یا تکنیک خشک در خشک یا حتی زدن ورنی مایع هیچ مشکلی ایجاد نمیکند. کاغذ راف حتی برای سطح هنرجویی هم کاغذ بسیار مناسبی برای تکنیک آبرنگ است. مقوا راف برای ایجاد بافت و افکت خاص در نقاشی کاربرد دارد.

مقوا آبرنگ کلد پرس

تمام ویژگی ها در کاغذ کلد پرس مابین دو کاغذ قبلی است. کاغذ کلد پرس به دلیل داشتن ویژگی های هر دو کاغذ مناسبترین مقوا آبرنگ برای سطح هنرجویی است و نسبت به دو مدل قبل نیاز به مهارت کمتری دارد. کاغذ آبرنگ کلد پرس تحت فشار متوسط تولید میشود به همین دلیل تکنیک خیس در خیس بر روی مقوا کلد پرس میتواند منجر به تاب خوردگی کاغذ شود. که برای حل این مشکل میتوان کاغذ را قبل از شروع نقاشی شاسی کشی کرد. سطح این کاغذ بافت متوسط دارد پس تا حدودی میتوان به جزییات پرداخت. ضمنا بافت مقوا کلد پرس برای ترکیب آبرنگ با پاستل مناسب است. در نهایت پاک کردن اشتباهات از روی کاغذ کلد پرس راحت تر از مقوا راف انجام میگیرد.

نحوه ساخت کاغذ آبرنگ

شناخت نحوه ساخت کاغذ آبرنگ در انتخاب آن بسیار مهم است زیرا بیشتر تفاوت انواع کاغذ آبرنگ از نظر کیفیت، میزان نفوذ آب، میزان نگهداری آب و غیره همگی در مرحله ساخت کاغذ مشخص میشود. مقوا آبرنگ از نظر نحوه ساخت به سه دسته دست ‌ساز، نیمه دست ساز و ماشینی تقسیم‌ بندی می‌شود.

کاغذ دست ساز

مقوا نیمه دست ساز

در تولید کاغذ به روش نیمه دست ساز به جای آن که خمیر کاغذ را با دست روی نمدها قرار دهند آن را با یک غلتک بزرگ توری دار به صورت لایه نازک از مخزن برمیدارند و روی نوار غلتک نمدی قرار میدهند. کیفیت مقوا آبرنگ نیمه دست ساز تا حد کمی پایین تر از کاغذ دست ساز است. احتمالا از درصد کتان کمتری در ساخت کاغذ استفاده میشود پس قابلیت جذب آب کمتری دارند. یک سمت کاغذ بافت تور غلطک را دارد و سمت دیگر بافت نمد. پس دو طرف کاغذ بافت یکسان ندارد و سطحی که بافت نمدی و آرم برجسته دارد مناسب نقاشی است. ولی پشت کاغذ که بافت توری دارد استفاده نمی‌شود. تار و پود کتان در این روش کمی منظم‌تر از روش دستی در کاغذ قرار می‌گیرد و لبه‌های کاغذ مانند روش دستی نامنظم و ناصاف است. کاغذ آبرنگ ساخته شده با این روش نیز برای سطح حرفه‌ای مناسب است.

کاغذ ماشینی

در روش تولید کاغذ ماشینی، خمیر کاغذ با دستگاه به صورت یک لایه نازک روی غلتک قرار میگیرد در نتیجه تار و پود آن کاملا منظم میشود. و به دلیل کم شدن منافذ بین الیاف قدرت جذب آن ها پایین می آید. اما به دلیل تولید با دستگاه هزینه به مراتب کمتر از کاغذ دست ساز دارند. این کاغذ بافت طبیعی بسیار کمتری داشته ولی لبه‌های صافی دارد. مقوا آبرنگ ماشینی معمولا برای افراد مبتدی و در سطح هنرجویی تولید می‌شوند.  و همین‌طور نیاز به شاسی کشی در کاغذ آبرنگ ماشینی بیشتر است، زیرا تغییر فرم بیشتری بعد از خیس شدن دارد.

درصد کتان در مقوا آبرنگ

کاغذ آبرنگ از ترکیب آب و سلولز ساخته‌ می‌شود. باکیفیت‌ترین سلولز برای ساخت کاغذ، پنبه است که باعث انعطاف ‌پذیری و استحکام کاغذ می‌شود. کاغذی که کاملاً از پنبه ساخته ‌شده باشد٬ کاغذ 100 درصد کتان است که از نظر اقتصادی مناسب‌تر از دیگر کاغذهای آبرنگ است. کاغذ 100 درصد کتان آب بیشتری به خود جذب میکند و حرفه ای تر است. برخی از کاغذهای آبرنگ از ترکیب پنبه و چوب طبیعی٬ مانند چوب بامبو ساخته می‌شود و به آن‌ها کاغذ آبرنگ 50 درصد کتان یا 25 درصد کتان میگویند. ارزان‌ترین مقوا آبرنگ از ترکیبی از سلولز بازیافتی یا چوب مصنوعی ساخته می‌شود و برای سطح هنرجویی مناسب است.

سایر موارد در انتخاب کاغذ آبرنگ

کاغذ آبرنگ با توجه به قیمت، دقت در ساخت، نحوه ساخت، مواد به کار رفته و غیره به دو دسته حرفه ای و هنرجویی دسته بندی میشود. میزان کیفیت، قیمت و دقت در ساخت دسته حرفه‌ای بسیار بالا‌تر است. مقوا آبرنگ ارزان، برای آموزش آبرنگ مبتدی مناسب است. کاغذ آبرنگ در انواع برند های ایرانی و خارجی در گرماژ مختلف و سطوح مختلف تولید میشود. به شخصه برند های ایرانی را برای کار حرفه ای توصیه نمیکنم. ولی در پایین لیستی از معروفترین برندهای کاغذ آبرنگ را قرار میدهم:

• آرچ
• خروس نشان (هانیموله)
• ساندرز واترفورد
• کانسون
• وینزور اند نیوتون
• واترکالریست
• اشتنباخ
• فابریانو
• جانسون
• سن پترزبورگ

مقوا آبرنگ معمولا به رنگ سفید یا کرم تولید میشود. تفاوت رنگ مربوط به نوع مواد اولیه و نحوه ساخت محصولات است. کاغذ های ماشینی عموما رنگ کاملا سفید دارند این در حالی است که کاغذ های دست ساز اکثرا کرم یا شیری رنگ هستند. البته بعضی شرکت ها کاغذ آبرنگ رنگی نیز تولید میکنند.

کاغذ آبرنگ از لحاظ ظاهری هم به شکل ها و سایزهای متفاوت تولید میشود:

• برگ یا شیت به صورت تک یا در بسته های چندتایی (حدود 76 در 56 سانتی متر)
• بلوک آبرنگ (دفترچه آبرنگ که کاغذ ها از 4 طرف بسته اند و دیگر نیاز به شاسی کشی نیست)
• دفتر آبرنگ (کاغذ ها از یک سمت به هم وصلند)
• رول آبرنگ (کاغذ های متری که میتوان به سایز دلخواه برش زد)

نکته بعد آن است که روی سطح مقوا آبرنگ از پوشش ژلاتین استفاده می‌شود تا آب و رنگ روی سطح مقوا خیلی کند حرکت کنند و سرعت نفوذ آن‌ها کمتر شود. پس توصیه میکنم از شستن زیاد کاغذ آبرنگ هنگام شاسی کشی خودداری کنید چون این پوشش ژلاتین در شستشو طولانی از بین می‌رود. اضافه کردن ژلاتین در دو مرحله انجام می‌شود. یک مرحله در هنگام ساخت خمیر کاغذ و یک مرحله پس از پرس کاغذ که ژلاتین سطحی گفته می‌شود. این کار به این دلیل است که وقتی از تکنیک خراش استفاده میکنیم اگر ژلاتین سطحی از بین رفت همچنان ژلاتین در خمیره کاغذ وجود داشته باشد.

نکته آخر هم راجع به میزان اسیدی بودن کاغذ آبرنگ است. برای آن که کاغذ به مرور زمان زرد و شکننده نباشد لازم است که بدون اسید یا Acid free باشد. عموما تمام کاغذ های آبرنگ حتی کاغذ‌های ارزان هم این مشخصه را دارند. این قابلیت با خنثی کردن واکنش سلولز در هنگام ساخت خمیر کاغذ انجام می‌شود.

پس به عنواع جمع بندی بهترین مقوا آبرنگ مقوایی است که گرم بالا باشد و درصد کتان بالا داشته باشد تا قابلیت جذب آب آن افزایش پیدا کند و موج برندارد. از لحاظ فشار کاغذ، کاغذی که مناسب تکنیک اجرایی شما است انتخاب شود. ترجیحا برای سطح حرفه ای از کاغذ های دست ساز تهیه کنید. اسید فیری بودن کاغذ خود را حتما چک کنید. مقوا را قبل از شروع نقاشی به میزان لازم شاسی کشی کنید. طبق تجربه خودم سه تا برند اولی یعنی آرچ، هانیموله و ساندرز واترفورد بهترین برندهای کاغذ آبرنگ هستند. در انتها اگر سوالی داشتید حتما تو قسمت نظرات برام بنویسید که به آن جواب دهم.